Ontslagen worden is niet alleen een nare en stressvolle gebeurtenis, ook kan ontslag grote financiële gevolgen hebben. Een gouden handdruk of ontslagvergoeding is een compensatie voor dit financiële risico.
De gouden handdruk vervangt (een deel van) het inkomen dat de werknemer gaat missen. De werkgever betaalt de vergoeding omdat de ontslagen werknemer tijdelijk werkloos wordt of een nieuwe baan neemt met een lager salaris. Ook kan er sprake zijn van een vergoeding als gevolg van pensioenschade.
Er zijn twee scenario's waarbij een redelijke kans bestaat dat een werknemer het bedrijf verlaat met een gouden handdruk. Ten eerste als het contract wordt beëindigd bij wederzijds goedvinden. Denk aan mensen die bij een reorganisatie vrijwillig opstappen. De tweede categorie bestaat uit werknemers die worden ontslagen via een procedure bij het kantongerecht. De reden van ontslag kan bijvoorbeeld een conflict tussen werknemer en werkgever zijn, maar ook een verhuizing of bedrijfssluiting.
De gouden handdruk voor de 'gewone' werknemer wordt helaas niet uitbetaald in lucratieve optie- of bonusregelingen. Voor het vaststellen van de hoogte van de gouden handdruk wordt vaak de kantonrechtersformule gehanteerd. De hoogte van het bedrag hangt af van het aantal dienstjaren bij de werkgever en het bruto-jaarinkomen. De hoogte van het bedrag hangt ook af van de reden van het ontslag: is het verwijtbaar of niet.
Bij grote reorganisaties vanaf twintig personen geldt een apart regime. De werkgever moet het ontslag dan melden bij het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) en de vakbonden. "Een werknemer die ontslagen wordt via het CWI krijgt geen ontslagvergoeding ", zegt Theo Brand van vakcentrale CNV. "Wel heeft hij het recht naar de rechter te gaan als hij vindt dat het ontslag onredelijk is. Als de rechter dat onderkent, kan hij een vergoeding toekennen. In de praktijk zijn er weinig werknemers die na een CWI-procedure naar de rechter gaan omdat dit een vrij lange procedure is met een onzekere uitkomst, of omdat in een sociaal plan al een compensatie is afgesproken."
Hoe hoog het bedrag is dat de werknemer in het kader van een sociaal plan meekrijgt, hangt meestal af van hoe een bedrijf er financieel voor staat. Dat hoeft niet altijd negatief uit te vallen. "Bij het sociaal plan waar ik gebruik van kan maken, komt dat bedrag hoger uit dan de kantonrechtersformule. Omdat er een grote groep mensen op straat komt te staan, is er veel overleg geweest met de vakbonden en de ondernemingsraad. Daar rolde een goed plan uit", vertelt Camille Meerssman (42), sinds 1990 IT-manager bij een sigarettenfabriek die eind 2008 sluit.
De vastgestelde gouden handdruk is altijd een brutobedrag. Als je dit in één keer laat uitkeren, moet je over het hele bedrag loonbelasting betalen. De Belastingdienst gaat uit van hetzelfde percentage als normaal over loon wordt geheven: maximaal 52 procent. Er zijn nog andere, veelal fiscaal gunstigere, mogelijkheden de ontslagvergoeding te laten uitkeren. "Laat daarbij niet alleen de kosten doorslaggevend zijn, denk er ook goed over na wanneer je het geld wilt laten uitkeren en wat je ermee wilt doen", zegt Hans Koster van de Gouden Handdruk Specialist, een bureau dat advies geeft over de fiscaal vriendelijke aanwending van de gouden handdruk.
Grofweg zijn er, behalve contante uitbetaling, nog twee andere manieren om de ontslagvergoeding te laten uitkeren: het geld onderbrengen bij een verzekeringsmaatschappij of de oprichting van een Stamrecht BV. Wanneer je ervoor kiest het geld onder te brengen bij een verzekeringsmaatschappij, kan dit in de vorm van een lijfrentepolis, een verzekering die in de loop van de tijd gaat uitkeren. Dit wordt ook wel een stamrechtverzekering genoemd. De werkgever stort het bedrag rechtstreeks op de rekening van de verzekeringsmaatschappij.
De lijfrentepolis is bijvoorbeeld geschikt voor het creëren van een extra aanvulling op het pensioen, of om ervoor te zorgen dat u eerder kunt stoppen met werken. Het voordeel van een lijfrente is dat er pas belasting betaald hoeft te worden op het moment dat het geld wordt uitgekeerd. Het nadeel is dat er pas op een later tijdstip over beschikt kan worden.
Koster kiest liever voor de tweede mogelijkheid. "Wij adviseren onze klanten vaker om een Stamrecht BV op te richten omdat de uitbetaling flexibeler is." Een eigen Stamrecht BV lijkt op een stamrechtverzekering, alleen wordt het kapitaal niet gestort bij een verzekeringsmaatschappij, maar bij de zelf op te richten stamrecht BV. Dit kan interessant zijn voor wie gaat ondernemen en de gouden handdruk wil gebruiken als werkkapitaal. Of voor wie actief gaat beleggen binnen de stamrecht BV.
Bedenk dat er, naast kosten voor het oprichten en in stand houden van een stamrecht BV, ook werkzaamheden verricht moeten worden op het gebied van vermogensbeheer, belastingafdracht en boekhouding. Als vuistregel geldt dat een Stamrecht BV pas voordeliger is dan een verzekering bij een ontslagvergoeding vanaf 50.000 euro. Camille Meerssman kiest waarschijnlijk ook voor de Stamrecht BV. "Het grote voordeel is de flexibiliteit. Als ik in m'n nieuwe baan minder verdien, kan ik dat bijvoorbeeld aanvullen uit de Stamrecht BV. Ook kan ik het geld gebruiken om mijn pensioen aan te vullen."
